DILI, www.news-viptv.com – Governu liu Ministeriu Ensinu Superior, Siensia no Kultura (MESSK) komprimitidu atu hatama materia Edukasaun Pás no Konflitu ba iha ensinu superior sira nu’udar kurrikulum nasional.
Alende materia pás no konflitu, persiza mos hanorin materia kona ba Istória no Memória, Direitus Umanus no Justisa Tranzisional.
Materia hirak ne’e maka lansa iha livru Módulu Chega! Manuál ba Dosentes Pás no Konflitu, Istória no Memória, Direitus Umanus no Justisa Tranzisional, ne’ebe produz husi Centro Nacional Chega!I.P parseria ho GIZ-SAUP (Southeast Asian University Partnership for Peacebuilding and Conflict Transformation).
“Módulu diak teb-tebes. Ita ohin halo distribuisaun ba reitor sira iha universidade ho institutu sira atu sira bele hahu’u introduz ona historia Timor-Leste nian ba Ita nia estudante sira iha nivel universitariu,” hateten Ministru Ensinu Superior, Siensia no Kultura, José Honório ba jornalista sira, iha edifisiu CNC Antiga Komarka , Balide, Dili, Kinta (27/2/2025) .
Timoroan hotu, esplika membru governu ne’e, inklui mos estudante sira tenki hatene istoria Timor-Leste nian.
“Hanesan ohin hau nia diskursu simples, Hau dehan se Timoroan ida lakonese nia historia, nia hela hanesan iha hela bidon mamuk, ida ne’ebe ema baku ba tarutu los mais afinal nia lahatene historia,” dehan ministru ne’e.
Iha lansamentu modulu ne’e iha mos konferensia ho sira nia orador hanesan Reitór São Jõao de Brito Pe. Isaías Abilio Caldas ko’alia kona-ba “Oinsa Istória Kontribui ba Formasaun Identidade no Sentimentu Orgullu Nu’udar Timoroan”. Diretór Ezekutivu Centro Nacional Chega!I.P, Hugo Maria Fernandes ko’alia kona-ba “Esforsu Centro Nacional Chega!I.P hodi integra Materia istória iha kurikulu ensinu, haktuir rekomendasaun Chega! no PMAS” no Reprezentante Ministru Ensinu Superior Siensia no Kultura (MESSK), Edmundo Viegas ko’alia kona-ba “Politika Ministeriu Ensinu Superior Siensia iha Formasaun Identidade no Karakter”. Ikus taka ho sesaun husu no hatan.
Diretor Exekutivu Centro Nacional Chega!I.P (CNC), Hugo Fernandes hateten parte CNC sente kontenti ho komitmentu governu ne’ebe sei hatama materia sira ne’ebe CNC produz hodi hanorin mos ba estudante universitaria sira.
Dadauk ne’e, esplika Hugo Fernandes, CNC halo ona formasaun ba dosente sira iha universidade hirak iha Kapital Dili.
“Ohin iha ministru nia resposta nia estresa i fo atensaun katak ministeriu komprimetido halo politika ida atu introdus (materia, red) ne’e nu’udar kurikulum nasional ida, ba oin ami sei kontinua kopera ho ministeriu ensino superior siencia e kultura,” dehan Hugo Fernandes.
Nia esplika, alende ba ensinu superior, CNC hamutuk ho ministeriu edukasaun ho INFORDEPE integra tena curiculum ba iha 2° ciclo 3°ciclo.
“Agora tinan ida ne’e ami hetan mos fiar husi ministeriu edukasaun atu halo revizaun ba 3°Ciclo nian klasse sete, oito, nove. Entaun iha vontade laos sai integra ne’e lae,” nia dehan.
Ba ensino baziku, ba curiculum nian, CNC ba tinan ne’e iha ona 500 profesores maka hetan formasaun oinsa maka hanorin modulu foun ne’e.
“Ne’ebe agora neneik-neneik ba tan eskola sekundaria tamba tenki halo ajustamentu ba politika ita nia kurikulum nian tamba eskola sekundaria ne’e iha eskola sekundaria gerál no eskola sekundaria teknika vocasional entaun ida ne’e mos sei problema, balun la hanorin mateira istoria tamba ida ne’e politika tenke deside, ami hanesan CNC ho ministeriu edukasaun ita prepara modulu maibe iha nivel ass ida politika tenki desidi iha eskola sekundaria hotu-hotu lalika hare ba nia teknika vocasional,” nia esplika.