DILI, www.news-viptv.com – Investimento iha infraestrutura estratéjiku, hakbiit ekonomia no hadiak Bem-estar sidadaun nian sai tema jeral ba governu iha Jornada Orsamentu 2025 ne’ebe realiza iha Sexta (5/7/2024), iha Edifisiu Ministeriu Finansas.
Vise-Ministra Finansa, Felicia Cruz Carvalho, esplika orsamentu governu ba 2025 ne’ebé diskute ne’e la’ós dokumentu finanseiru de’it, maibé hanesan roteiru ka road map ba futuru, no ida ne’e reprezenta vizaun koletiva ba Timor-Leste ida ne’ebé forte no reziliente liután.
“Ita nia foku ba iha investimento infraestrutura estratéjiku laos deit konstrusaun difisil ka estrada sira, Ida ne’e konaba hari fundasaun sira ba kresimentu ekonomiku, hare ita nia sidadaun sira hotu nia moris lorloron nian hodi kria plataforma ida ba diresaun iha futuru atu moris prosperiu no ita nia investimento estratéjiku sira mos tenke foka atu rezolve dezafio ekonomiku ne’ebe nasaun enfrenta,” dehan Felicia Carvalho.
Iha jornada orsamentu ne’e, Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão bolu atensaun bá dirijente hotu-hotu iha instituisaun públiku sira, atu jere osan Estadu ho di’ak no kuidadu.
“Durante tinan ida ne’e tinan primeiru governu nian preokupasaun boot liu maka regularidade ne’ebe valido teb-tebes iha sistema finanseiru ami atu hahu auditoria ho internasional hodi ita hahu ho buat ruma ne’ebe bele iha futuru novo jerasaun lideres bele hare katak ba governo laos atu hetan pozisaun no laos atu depende interese balun deit maibe tur iha Governo atu hadia rai ida ne’e maka misaun ida importante tebes,” hateten PM Xanana.
OJE 2025 nian hakarak atu foka hodi reafirma determinasaun, atu habelar baze ekonómika no hamenus depedénsia bá seitór tradisionál sira iha nasaun ne’e. Tau hela báze ekonomia timoroan nian ne’ebé diversu no reziliente to’o tinan 2028, ida ne’ebé sei kria oportunidade bá kreximentu sustentável iha seitór oin-oin.
Tanba ne’e, iha jornada orsamentál 2025 nian ne’e, Governu prepara senáriu tetu fiskál rua ne’ebé hatuur entre $1,800,000,000 no ida seluk maka bele $1,900,000,000 bá Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan 2025.
Iha senáriu fiskál dahuluk ho Billaun $1.8 ne’e fahe bá kategoria Kapitál Dezenvolvimentu millaun $323, Bens no Servisu millaun $346, Kapitál Menór millaun $37, Saláriu no Vensimentu millaun $470 no Transferénsia Públikas millaun $625.
Iha senáriu tetu fiskál daruak ho billaun $1.9 ne’e sei fahe bá kategoria Kapitál no Dezenvolvimentu millaun $423, Bens no Servisu millaun $346, Kapitál Menór millaun $37, Saláriu no Vensimentu ho valór millaun $470, no Transferénsia Públika iha valór millaun $625.
Konteúdu sira hosi Jornada Orsamentál 2025 nian maka kona-ba 1) Panorama Makro-ekonomiku no estratejia fiskal, 2) desempeu reseita tinan anterior, 3) Proposta Prioridade Nasional, (a, Preokupasaun Xave Hosi KOnsulta Sidadaun, no b, Medida Xave Propoin hosi LMs hatuur Tuir Lei Desenvolvimentu, 4) Desempenu Despeza no Despeza Obrigatoriu, Senariu Tetu Fiskal.
Vizaun jerál maka “Timor-Leste ida ne’ebé sosiedade sai prósperu no saudável, edukada no kualifikada, inovadora no dinámika, ho asesu di’ak ba bens no servisu ne’ebé esensiál no ida ne’ebé produsaun no empregu, iha setór produtivu hotu bele hatán ba situasaun ekonomia emerjente ne’ebé refleta programa sira IX Governu Konstitusionál nian bá tinan lima.
Metas programa governu nian hosi (2023-2028); primeiru, Redús Kiak (redús taxa kiak bá 10%), segundu, Kresimentu Ekonómiku (kresimentu ekonómiku iha media 5%), terseiru, Investimentu Privádu (investimentu privádu aumenta bá 10% kada tinan), kuatru, Taxa Inflasaun (taxa inflasaun mantein iha nivel labele ultrapasa 4%), Kampu Traballu nian (kria kampu traballu nian barak hodi redús taxa dezemprégu).
Seitór dezenvolvimentu bazeia bá programa governu nian mak hanesan; a) reafrimasaun ba estadyu direitu demokratiku, b) Desenvolvimentu kapital social, c) Desenvolvimentu Infraestrutura, d) Desenvolvimentu ekonomiku, e) Fortalese konsolidasaun governativa, f) Promove boa-governasaun no kombate korrupsaun.