banner 1000x250

PN-BESI TL Husu Governu Investe 3 % ba Setor BESI iha OJE 2025

  • Share
Koordenador PN-BESI TL, Januario Amaral de Jesus koalia ba Jornalista sira iha konferensia imprensa, Kuarta (9/10/2024), iha Yayasan HAK, Dili. Photo: PN-BESI TL
banner 728x90

DILI, www.news-viptv.com – Plataforma Nasional Bee moos, Saneamentu no Ijiene Timor-Leste (PN-BESI TL) nu’udar organizasaun rede husi Organizasaun Naun Govermentais husu ba governu atu investe Orsamentu Jeral Estadu (OJE) 3 % iha tinan fiscal 2025.

Illustrasaun be’e moos

Investe 3 % ba setor BESI iha OJE 2025 ne’e, nu’udar rekomendasaun pontu dahuluk husi pontu tolu ne’ebe PN-BESI TL rekomenda ba governu hodi konsidera setor BESI iha programa governu nian.

banner 1000x250

“Husu ba Governu atu investe ba setór Bee moos, Saneamentu no Ijiene liu husi Orsamentu Jerál do Estadu (OJE 2025) minimu purvolta 3% hodi materializa Programa IX Governu nian ne’ebé sita “3.3 Investimentu ba asesu be’e moos no saneamentu báziku labele adia (ka dada) tan. Laiha Infraestrutura ida ne’e mak sei afeta ba saúde públika ka hada’et moras, mate no dezenvolvimento la di’ak ba labarik sira,” dehan Koordenador PN-BESI TL, Januario Amaral de Jesus ba Jornalista sira iha konferensia imprensa, Kuarta (9/10/2024), iha Yayasan HAK, Dili.

Iha rekomendasaun daruak, PN-BESI TL husu mós katak, atu garante sustentabilidade fornesimentu Bee moos ba Komunidade sira, liu-liu iha area rurais mak presiza iha alokasaun OJE iha Munisipiu sira liu-liu alokasaun Orsamentu kategoria bo Operasaun no Manutensaun ne’ebé adekuadu, inklui ba Servisu Munisipál Agua, Saneamento no Ambiente (SMASA) presiza iha aumentu pesoál Funsionáriu Postu Administrativu (FPA) atu bele apoiu no monitoriza sistema sira, inklui reforsa Grupu Maneja Fasilidade (GMF) iha area rural.

“Husu mós ba Governu atu nafatin prioritiza iha alokasaun Orsamentu Jerál do Estadu (OJE 2025) iha atividade Konservasaun rekursu bee (bee ulun) sira nune’e bele salva udan been infiltra ba rai laran hodi fornese bee ba bee-matan sira ilha territóriu tomak, inklui hahú investe ba konstrusaun barrajen iha territória laran atu bele prezerva no sai hanesan armajenamentu ba udan been hodi bele garante fornesimentu Bee ne’ebe sustentável ba komunidade inklui setór Agrikultura no mós hamenus risku afetasaun ba Modansa Klimátika iha Timor-Leste,” dehan Januario.

Iha OJE 2024, PN-BESI TL observa katak alokasaun OJE iha 2024 ne’ebé aloka ba setor bee no saneamentu kontinua la natoon ba setór Bee no Saneamentu porvolta 1.3% de’ it husi total OJE.

“Orsamentu iha Munisipiu sira laiha orsamentu ba kategoria Kapitál Dezenvolvimenta no Kapitál Menor so iha de’it mak orsamentu ba Salariu no Vensimentu no mos Beins no Servisu inklui orsamentu ba Servisa Munisipal Agua, Saneamento e Ambiente (SMASA) kontinua laiha alokasaun orsamentu espesifiku ba operasaun no manutensaun ba Bee no Saneamentu,” nia dehan.

Nia esklarese, ezemplu, Orsamentu Operasaun no Manutensaun ba iha SMASA Munisipiu Viqueque ho montante US$ 10,000.00, SMASA Munisipiu Bobonaro iha de’ it orsamestu ho montante US$ 3,000.00 atu hadi’a sistema ki’ik sira inklui halo operasaan no Manutensaun ba Sistema sira.

“Iha alokasaun orsamentu jerál do estadu, Governu seidauk prioritiza hodi aloka orsamentu ba garante rekursu Bee hodi bele fornese Bee ba Komunidade sira iha tempu bailoro, li-liu oinsa atu bele reforma Politika Konservasaun Bee no Rai inklau mós politika ba halo konstrusaun barrajen iha territóriu laran,” nia dehan.

PN-BESI TL mos hare katak, situasaun asesu ba infraestrutura bázika (bee moos no saneamentu) ne’ebé la adekuadu no Inkluzivu no sustentável ba tha komunidade sira inklui iha eskola, Postu Saúde no sentru saúde kontriban más ba númeru malnutrisaun 47.1% labarik ho idade 0-5 Stunting/Raes Badak (MoH, 2020).

PN-BESI TL estabelese atu hola papel iha servisu advokasia ba setor Bee, Saneamentu no ijiene iha Timor-Leste hanesan prosesu ida atu garante partisipasaun ONG Nacional sira hodi tau matan ba prosesu politika no desenvolvimentu setor Bee saneamentu no ijiene Timor-Leste nune’e bele lori dezenvolvimentu ne’ebé inkluzivu ba povu liga ho setor Bee, Saneamentu no ijiene.

PN-BESI TL hanesan Rede ida atu asegura servisu advokasia ne’ebé forsa iha setór Bee, Saneamentu no Ijiene iha prosesu ida atu garante partisipasaun organizasaun sosiedade sivíl iha setór relevante hodi tau matan ba prosesu polítika no dezenvolvimentu setór bee, saneamentu no Ijiene iha Timor Leste no garante katak to’o iha 2030 povu hotu bele asesu ba bee ne’ebé seguru, hadi’a saneamentu no ijiene iha komunidade PN-BESI TL hanesan Rede ida atu asegura servisu advokasia ne’ebé forsa iha setór Bee, Saneamentu no Ijiene iha prosesu ida atu garante partisipasaun organizasaun sosiedade sivíl iha setór relevante hodi tau matan ba prosesu polítika no dezenvolvimentu setór bee, saneamentu no Ijiene iha Timor Leste no garante katak to’o iha 2030 povu hotu bele asesu ba bee ne’ebé seguru, hadi’a saneamentu no ijiene iha komunidade.

Hamutuk iha ONG 12 ne’ebe hamutuk iha PN-BESI TL hanesan ETADEP, BIAHULA, AMAR, TUNA MUTIN, TIMOR VISION, SOHA FITUN, F-HTL, Fundasaun Hamahan, HIM, PERMATIL, Fundasaun Loro-Leon no NTF.

Writer: ALVES, Ana & PEREIRA, EfigeniaEditor: MEILANA, Evangelisto Santos
  • Share

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

error: Content is protected !!