DILI, www.news-viptv.com – Partidu opozisaun Klibur Haburas Unidade Nacional Timor Oan (KHUNTO) fo votos afavor ba Governu iha aprovasaun jeneralidade ba Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan 2024, Kuarta (13/12/2023).
Iha aprovasaun jeneralidade, Governu ne’ebe lidera hosi Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmão aprova ho 43 votus a favor, 8 kontra no 1 abstensaun.

Ho osan montante US$ Biliaun 1.95 ne’ebe aprezenta, Governu garante nia ezekusaun hodi aselera dezenvolvimentu tuir planu ne’ebé Governu define ona ho kontrolu no fiskalizasaun ne’ebé efetivu husi Parlamentu Nasionál.
“OJE ne’e instrumentu ida ne’ebe importante tebes ba deszembolvimentu nasional, no mos importante ba bele hadia povu nia moris, nee duni hau husu ministru sira atu maneja orsamentu ho limitasaun klaru, kredivel, produtivu na politika fiscal,” hateten Xefi Bankada KHUNTO, Olinda Guterres iha nia deklarasaun antes aprovasaun ba jeneralidade nian.
Iha OJE 2024, KHUNTO husu ba governu tenki ezekuta ho 80 % ba leten. “Ezekuta OJE 2024 ho transparansia, no tenki ezekuta ho 80% ba leten, ami sei fiskaliza tenki 80%.”
Nune’e mos, Antonio Verdial nu’udar deputadu KHUNTO nian hateten, KHUNTO komitmentu apoia programa governu tamba tuir nia lema hakarak estabilidade no sustentabilidade governativa.
“KHUNTO laiha hanoin atu perturba, atu fo biban ba governu hodi servi rai ida nee, halao desemvolvimentu ba nasaun no povu,” dehan Antonio Verdial.
Vise Xefi Bankada CNRT, Patrocino Fernandes dos Reis iha deklarasaun bankada, Partidu CNRT apoia programa governu no fiar katak ho OJE 2024, governu sei halo duni dezenvolvimentu no fo benefisiu ba vida moris povu nian.
“Ami fiar katak governu ida ne sei la halo servisu ho paniku no lufu-lau, tamba governu ne’e mesmu nono Governu, maibe wajah lama, sira mai ho firmeza no hare iha dokumentu ne’ebe aloka orsamentu halo bankada balun preokupa dadaun katak iha 2028 mai sei sobrevive ka lae tamba ne’e maka bankada sira halo deklarasaun paniku hodi hanoin katak sei sobreviete iha futuru mai. Bankada CNRT iha debate espesiliadade sei orienta didiak ba materia teknika didiak hodi bele produz orsamentu ne’ebe diak,” dehan Patrocino.
Entertantu hosi bankada Partido Democratico (PD) apresia governu ne’ebe aprezenta OJE maski ho karakter urjensia, ba PD, OJE nudar instrumentu vital ba kresimentu ekonomiku, estabilidade no prosperiedade ba Timor-Leste.
“OJE hanesan fuan ka kurasaun ba estadu, profeziona fundus sira ba implementasaun politika ho projetu sira nebe ensensial ba desemvolvimentu nasional nian, tan nee PD deklara antesipadamente hanesan baibain sei aprova OJE,” dehan Deputada PD, Sancha Margarida Tilman iha deklarasaun bankada nian.
Oin seluk ho FRETILIN, Bankada Opozisaun ne’e preokupa tebes ho OJE 2024 ne’ebe hosi sira nia hare orsamentu ne’ebe aprezenta bo’ot no fiar katak sei akontese mall gastu hosi governu.
“Despeza total US$ 1,94 biloens atu finansa setor administrasaun sentral no RAEOA, numeru ne’e as liu senariu sira hot-hotu governu define antes iha jornada orsamental figura orsamentu, ne’e hatudu mai IX Govornu KOnstitusional laiha kapasidade atu salva TL hosi persiosi orsamental, Fretilin preokupa wainhira funudu minarai hotu, osan laiha, ita laiha reseita alternative,” dehan Deputadu Bankada FRETILIN, Joaquim dos Santos.
Iha nia deklarasaun PM Xanana promesa ba Parlamentu Nasional katak, governu sei ezekuta duni orsamentu ne’e tuir programa no pronto hetan fiskalizasaun hosi deputadu sira.
“2025, bainhira aprezenta osan foun, deputadu sir abele ba investiga, governu halo duni buat ruma ka lae,” deklara PM Xanana.
Governu iha aprezentasaun OJE 2024 hanaran projetu Atu hari ponte ba loron aban: Investe iha setor produtivo no iha kapital social.
“Ami considera no tau, iha orçamento, objetivos estratégicos husi Programa IX Governo Constitucional nian, iha pilares fundamentais rua: setor produtivo no capital social. Orçamento ida ne’e, nudar primeiro orçamento IX Governo nian, estabelece fundações (ka, bases) ba sá-ida mak ami hakarak concretiza (ka, hala’o) iha tinan lima mai ne’e. Oin-sá, mak sei concretiza? Liu husi promove investimentos prioritários, nebé bele contribue ba construção futuro ida nebé próspero no sustentável,” dehan xefi governu ne’e iha nia deskursu aprezentasaun OJE 2024.